Fundacja sztuk i dialogu

Cele szczegółowe:

• wzrost wiedzy o możliwościach rozwoju bez używania substancji psychoaktywnych i zmiana błędnych przekonań normatywnych (pro-alkoholowych norm środowiskowych),

• klaryfikacja wartości w kierunku promocji zdrowego stylu życia,

• wzmocnienie tendencji do podejmowani abstynencji w sytuacji nacisków środowiskowych - osłabienie siły presji rówieśniczej i ze strony środowiska dorosłych – rodziców i nauczycieli.

Założenia:

Podstawy teoretyczne programu  Debata  opierają się na koncepcji substancji torujących drogę (Kandel, 1992), która opisuje następujące po sobie fazy używania substancji psychoaktywnych przez młodzież. Pierwszymi i najbardziej dostępnymi substancjami psychoaktywnymi, po które sięgają nastolatkowie są napoje alkoholowe (głównie piwo).  Większość młodych osób poprzestaje na tym, jednak część z nich w sposób fazowy sięga po następne substancje. Stąd program jest nastawiony  przede wszystkim na opóźnienie inicjacji alkoholowej wśród nastolatków, co ma ich chronić przed negatywnymi konsekwencjami picia alkoholu i rozwojem innych zachowań ryzykownych.  Autorzy programu odwołują się też do teorii uzasadnionego działania (Ajzen, Fishbein, 1980). W myśl tej teorii czynnikiem ryzyka używania substancji psychoaktywnych jest przekonanie o znacznym ich rozpowszechnieniu i dużym stopniu społecznej akceptacji dla tego typu zachowania.  Zgodnie z ww. założeniami teoretycznymi oraz teorią czynników ryzyka i chroniących (Hawkins, i wsp. 1992) w programie Debata wzmacniane są następujące czynniki chroniące: kontakt z dorosłym mentorem prezentującym poparcie dla postawy abstynencji, akceptacja dla szkoły jako środowiska promującego zdrowy styl życia, moralne aspekty trzeźwości. Ponadto modyfikowane są błędne przekonania normatywne na temat  alkoholu.

W programie wykorzystane są następujące strategie profilaktyczne:

• kształtowanie i wzmacnianie norm przeciwnych piciu alkoholu przez dzieci i młodzież

• konfrontowania cenionych wartości z ryzykownymi zachowaniami

• przekazywanie wiedzy na temat konsekwencji zachowań 

• „osobiste postanowienie” (bez finalizacji w toku zajęć).  

Ponadto program nawiązuje do teorii reaktancji (teorii oporu psychologicznego), by uwzględnić w programie znaczenie prawa do podejmowaniu samodzielnych  decyzji o abstynencji. 

Opis programu:

Realizacja programu, który ma charakter „krótkiej interwencji profilaktycznej w grupie” odbywa się z udziałem 2 prowadzących i trwa w jednej klasie 3 godziny. Standardowo dąży się do objęcia spotkaniami wszystkich klas danego poziomu, optymalnie klasy V i VI, gdyż większość uczniów w tym wieku jest przed inicjacją alkoholową. Nauczyciele (zwłaszcza wychowawcy klas) są obecni na zajęciach, 

W Debacie wykorzystuje się metody interaktywne odwołujące się do dialogu motywującego. Scenariusz zajęć składa się z logicznie powiązanych ze sobą elementów, które mają charakter dyskursu. Należą do nich:

• tworzenie klimatu wspólnoty i ustalenia zasad pracy obowiązujących na zajęciach,

• sondaż, którego celem jest modyfikowanie przekonań normatywnych,

• przekaz wiedzy na temat alkoholu etylowego i historii jego używania,

• „burza mózgów” na temat korzyści i szkód związanych z używaniem alkoholu, której celem jest zmiana stereotypów oraz zweryfikowanie mitów związanych z alkoholem, 

• proste scenki dramowe ilustrujące negatywne konsekwencje/straty związane z piciem alkoholu,

• zabawy dydaktyczne,

• promowanie zabawy bez alkoholu (wykorzystanie skeczu)

• praca grup nad „tym co nas może chronić”

• osobiste świadectwo prowadzącego zajęcia jako dorosłego abstynenta

• sesja odpowiedzi na ewentualne pytania

• podsumowanie.  

Dowody jakości programu:

Ewaluacja procesu była przeprowadzana wielokrotnie przy okazji różnych realizacji programu. Do oceny odbioru i przebiegu programu wykorzystano:

• profesjonalne nagranie pełnej 3-godzinnej edycji programu dla uczniów klasy V,

• ankiety ewaluacyjne zbierane po każdorazowej standardowej realizacji programu,

• zogniskowany wywiad grupowy przeprowadzony z uczniami – uczestnikami programu (dwie grupy).

Wyniki zebranych danych w ramach ewaluacji procesu wskazują, że program jest:

• łatwy do implementacji w szkołach (prosty do realizacji scenariusz),

• dobrze odbierany przez szkoły i część uczestników.

Uczestnicy wywiadów grupowych również podkreślali wysokie kompetencje prowadzącego w zakresie sposobu prowadzenia zajęć jak i wiedzy merytorycznej. Udział w programie przyczynił się do wzrostu poziomu ich wiedzy na temat problemów i negatywnych konsekwencji dla zdrowia związanych z piciem alkoholu oraz wzmocnił ich postawy proabstynenckie i korzystne przekonania normatywne.

Źródło: http://programyrekomendowane.pl/strony/artykuly/program-profilaktyczny-debata,28#zalozenia

Więcej informacji na temat programu można znaleźć w publikacjach:

• Wojcieszek K., Debata. Propozycja  scenariusza zajęć profilaktycznych w zakresie problemów alkoholowych dla klas VI-VIII, „Remedium,” nr 3 (61), 1998.

• Sochocki M., Debata o „Debacie, „Remedium”, nr 3 (203), 2010.

• Górecka A., Debata  – wyniki ewaluacji, „Remedium”, nr 2 (240), 2013.

• Wojcieszek K., Optymalizacja profilaktyki problemów alkoholowych. Pedagogiczne implikacje grupowych interwencji krótkoterminowych, Wydawnictwo Rubikon, Kraków, 2013.