Program profilaktyczny „DEBATA” dla dzieci i młodzieży w wieku 12-15 lat oraz nauczycieli biorących udział w zajęciach
Celem ogólnym programu jest wzmocnienie postaw pro-abstynenckich u nastolatków stojących przed progiem inicjacji alkoholowej.
Cele szczegółowe:
-
wzrost wiedzy o możliwościach rozwoju bez używania substancji psychoaktywnych i zmiana błędnych przekonań normatywnych (pro-alkoholowych norm środowiskowych),
-
klaryfikacja wartości w kierunku promocji zdrowego stylu życia,
-
wzmocnienie tendencji do podejmowani abstynencji w sytuacji nacisków środowiskowych - osłabienie siły presji rówieśniczej i ze strony środowiska dorosłych – rodziców i nauczycieli.
Założenia:
Podstawy teoretyczne programu Debata opierają się na koncepcji substancji torujących drogę (Kandel, 1992), która opisuje następujące po sobie fazy używania substancji psychoaktywnych przez młodzież. Pierwszymi i najbardziej dostępnymi substancjami psychoaktywnymi, po które sięgają nastolatkowie są napoje alkoholowe (głównie piwo). Większość młodych osób poprzestaje na tym, jednak część z nich w sposób fazowy sięga po następne substancje. Stąd program jest nastawiony przede wszystkim na opóźnienie inicjacji alkoholowej wśród nastolatków, co ma ich chronić przed negatywnymi konsekwencjami picia alkoholu i rozwojem innych zachowań ryzykownych. Autorzy programu odwołują się też do teorii uzasadnionego działania (Ajzen, Fishbein, 1980). W myśl tej teorii czynnikiem ryzyka używania substancji psychoaktywnych jest przekonanie o znacznym ich rozpowszechnieniu i dużym stopniu społecznej akceptacji dla tego typu zachowania. Zgodnie z ww. założeniami teoretycznymi oraz teorią czynników ryzyka i chroniących (Hawkins, i wsp. 1992) w programie Debata wzmacniane są następujące czynniki chroniące: kontakt z dorosłym mentorem prezentującym poparcie dla postawy abstynencji, akceptacja dla szkoły jako środowiska promującego zdrowy styl życia, moralne aspekty trzeźwości. Ponadto modyfikowane są błędne przekonania normatywne na temat alkoholu.
W programie wykorzystane są następujące strategie profilaktyczne:
-
kształtowanie i wzmacnianie norm przeciwnych piciu alkoholu przez dzieci i młodzież
-
konfrontowania cenionych wartości z ryzykownymi zachowaniami
-
przekazywanie wiedzy na temat konsekwencji zachowań
-
„osobiste postanowienie” (bez finalizacji w toku zajęć).
Ponadto program nawiązuje do teorii reaktancji (teorii oporu psychologicznego), by uwzględnić w programie znaczenie prawa do podejmowaniu samodzielnych decyzji o abstynencji.
Opis programu:
Realizacja programu, który ma charakter „krótkiej interwencji profilaktycznej w grupie” odbywa się z udziałem 2 prowadzących i trwa w jednej klasie 3 godziny. Standardowo dąży się do objęcia spotkaniami wszystkich klas danego poziomu, optymalnie klasy V i VI, gdyż większość uczniów w tym wieku jest przed inicjacją alkoholową. Nauczyciele (zwłaszcza wychowawcy klas) są obecni na zajęciach,
W Debacie wykorzystuje się metody interaktywne odwołujące się do dialogu motywującego. Scenariusz zajęć składa się z logicznie powiązanych ze sobą elementów, które mają charakter dyskursu. Należą do nich:
-
tworzenie klimatu wspólnoty i ustalenia zasad pracy obowiązujących na zajęciach,
-
sondaż, którego celem jest modyfikowanie przekonań normatywnych,
-
przekaz wiedzy na temat alkoholu etylowego i historii jego używania,
-
„burza mózgów” na temat korzyści i szkód związanych z używaniem alkoholu, której celem jest zmiana stereotypów oraz zweryfikowanie mitów związanych z alkoholem,
-
proste scenki dramowe ilustrujące negatywne konsekwencje/straty związane z piciem alkoholu,
-
zabawy dydaktyczne,
-
promowanie zabawy bez alkoholu (wykorzystanie skeczu)
-
praca grup nad „tym co nas może chronić”
-
osobiste świadectwo prowadzącego zajęcia jako dorosłego abstynenta
-
sesja odpowiedzi na ewentualne pytania
-
podsumowanie.
Dowody jakości programu:
Ewaluacja procesu była przeprowadzana wielokrotnie przy okazji różnych realizacji programu. Do oceny odbioru i przebiegu programu wykorzystano:
-
profesjonalne nagranie pełnej 3-godzinnej edycji programu dla uczniów klasy V,
-
ankiety ewaluacyjne zbierane po każdorazowej standardowej realizacji programu,
-
zogniskowany wywiad grupowy przeprowadzony z uczniami – uczestnikami programu (dwie grupy).
Wyniki zebranych danych w ramach ewaluacji procesu wskazują, że program jest:
-
łatwy do implementacji w szkołach (prosty do realizacji scenariusz),
-
dobrze odbierany przez szkoły i część uczestników.
Uczestnicy wywiadów grupowych również podkreślali wysokie kompetencje prowadzącego w zakresie sposobu prowadzenia zajęć jak i wiedzy merytorycznej. Udział w programie przyczynił się do wzrostu poziomu ich wiedzy na temat problemów i negatywnych konsekwencji dla zdrowia związanych z piciem alkoholu oraz wzmocnił ich postawy proabstynenckie i korzystne przekonania normatywne.
Źródło: http://programyrekomendowane.pl/strony/artykuly/program-profilaktyczny-debata,28#zalozenia
Więcej informacji na temat programu można znaleźć w publikacjach:
-
Wojcieszek K., Debata. Propozycja scenariusza zajęć profilaktycznych w zakresie problemów alkoholowych dla klas VI-VIII, „Remedium,” nr 3 (61), 1998.
-
Sochocki M., Debata o „Debacie, „Remedium”, nr 3 (203), 2010.
-
Górecka A., Debata – wyniki ewaluacji, „Remedium”, nr 2 (240), 2013.
-
Wojcieszek K., Optymalizacja profilaktyki problemów alkoholowych. Pedagogiczne implikacje grupowych interwencji krótkoterminowych, Wydawnictwo Rubikon, Kraków, 2013.
Fundacja sztuk i dialogu
